Ostatnio czytałem 2025#05 (#165) - "Urban. Biografia" - Marek Sterlingow, Dorota Karaś

Książka, po którą sięgnąłem z polecenia, a którą chciałbym wam polecić. W tym wpisie postaram się wyjaśnić, dlaczego biografia jednego z najbardziej kontrowersyjnych postaci schyłku PRL-u jest warta przeczytania. "Urban. Biografia" autorstwa Doroty Karaś i Marka Sterlingowa przedstawia wielowymiarowy portret Jerzego Urbana, człowieka, który przez dekady budził skrajne emocje w polskim społeczeństwie.

Autorzy, doświadczeni reporterzy z Gdańska, poświęcili kilka lat na stworzenie tej obszernej, liczącej ponad 560 stron biografii. Ich praca opiera się na setkach godzin rozmów, w tym z samym Urbanem, oraz tysiącach stron archiwaliów z Polski, Izraela i USA. Autorzy, prowadząc czytelnika przez długie i ciekawe życie Jerzego Urbana, przedstawiają go na tle ważnych historycznych wydarzeń. Pochodzący z zamożnej, niereligijnej i zasymilowanej żydowskiej rodziny dzieciństwo spędził w Łodzi, rodzice zapewnili mu doskonałe warunki do zdobycia wykształcenia, jednak młody Jurek nie za bardzo kwapił się, żeby z tych możliwości skorzystać. W czasie wojny rodzina Urbahów ucieka najpierw do Lwowa, a później ukrywa się na Kresach Wschodnich. Do Polski wracają w 1944 roku, a do Łodzi na początku 1945 roku. Jerzy Urban uczęszczał do siedemnastu różnych szkół podstawowych i średnich, w 1948 roku wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej. Jeszcze w szkole średniej był aktywnym, zaangażowanym i oddanym członkiem ZMP. Po przeprowadzce z rodziną do Warszawy zdaje maturę i w 1951 roku rozpoczyna studia na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, ale ich nie ukończył.

W tym samym roku zaczyna karierę dziennikarską, jego pierwsze materiały są nacechowane propagandowym przekazem. Z czasem jego publikacje stają się krytyczne dla rządu Gomułki, za co otrzymał pierwszy zakaz publikacji. Udaje mu się nadal publikować pod pseudonimem, tak zaczęła się jego długoletnia współpraca z tygodnikiem "Polityka" i przyjaźń z Mieczysławem Rakowskim. Karaś i Sterlingow przeprowadzają czytelników przez kolejne problemy Urbana z cenzurą, polityczne zawirowania, wydarzenia w Polsce i kolejne małżeństwa. W 1981 roku został ogłoszony rzecznikiem prasowym rządu, tym samym stał się jednym z głównych narzędzi propagandowych rządu Wojciecha Jaruzelskiego i jego następców.

"Urban. Biografia" nie jest lukrowaną laurką na cześć głównego bohatera. Autorzy nie unikają trudnych tematów, przedstawiając Urbana zarówno jako "Goebbelsa stanu wojennego", jak i "mistrza felietonu". Przedstawiają jego zaangażowanie w sprawy zabójstwa Grzegorza Przemyka i księdza Jerzego Popiełuszki. Pokazują jego transformację z krytyka systemu w jego obrońcę, a następnie w postać, która stała się symbolem politycznej i medialnej kontrowersji. Ta książka to nie tylko opowieść o jednym człowieku. To również fascynujący obraz politycznych gier w szeregach oficjeli PRL, narodzin III RP, jej układów i podejrzanych interesów. Książka rzuca nowe światło na kluczowe momenty w historii Polski, pokazując je z perspektywy człowieka, który był ich aktywnym uczestnikiem i obserwatorem.

Podsumowując, polecam "Urban. Biografia" każdemu, kto interesuje się najnowszą historią Polski. Można Jerzego Urbana kochać lub nienawidzić, ale bez wątpienia był on znaczącą postacią powojennej Polski. Książka oferuje fascynujący wgląd w kulisy polskiej polityki i mediów ostatnich dekad, stanowiąc cenne źródło wiedzy i refleksji nad naszą niedawną przeszłością.